İdrarın ani ve istemsiz olarak idrar yolundan dışarı çıkması idrar kaçırma olarak tanımlanır. İdrar kaçırma kadınların önemli bir kısmında rastlanan bir sorundur ve ileri durumlarda kadının kendini toplumdan soyutlamasına bile neden olabilir.
Hamilelikte idrar kaçırmanın nedeni henüz tam olarak bilinmemekle birlikte en sık görülen sebebi, idrar yolu ve mesane enfeksiyonlarıdır. Büyüyen rahim de bazen mesaneye baskı yaparak idrar kaçırmaya yol açabilir. Hamileyken idrar kaçıranların doktorlarına bu şikayetlerinden mutlaka bahsetmeleri gerekir. Hamile bir kadın bu sorunu yaşıyorsa nedenlerin mutlaka araştırılması ve tedavi edilmesi gerekir. Çok basit bir idrar testi ve idrar kültürü ile sebep tespit edilip, hangi tür ilacın kullanılacağına karar verilir.
Orta yaşın üzerindeki kadınlar genç olanlara göre daha fazla idrar kaçırma sorunları yaşarlar. Ancak bu yaşlanmakla durumu kabul etmek anlamına gelmez. İdrar kaçırma sorunu hangi yaşta olursa olsun tedavi edilebilen bir hastalıktır.
İleri yaşlarda mesane kası ve basen tabanındaki kasların elastikiyeti azalacağından dolayı buradaki yük mesane boynunun gevşemesine yol açar ve idrar kaçırma sorunu ortaya çıkar. Özellikle 60 yaşından sonra %30 civarındadır. Genel olarak, toplumda idrar kaçırma %15-20 arasında gözlemlenmektedir. Fakat kişi bu durumu rahatsızlık olarak kabul etmediği için doktora gitmemektedir.
Kadının yapmış olduğu doğum sayısı idrar kaçırmayla ilişkilendirilebilir, sayı arttıkça idrar kaçırma ihtimali artar. Zor doğum yapmış olması, iri bebek doğurmuş olması, doğum esnasında gerçekleşen travmalar, müdahaleli doğum yapmış olması idrar kaçırmada önemli rol oynarlar. Bunların dışında ırk faktörü vardır, siyah ırkta kas elastikiyeti daha iyi olduğundan beyaz ırkta daha fazla görülmektedir. Sigara içen kadınlarda 2-3 kat daha fazla görülür. Ağır metabolik hastalıklar, multipl skleroz, diyabet, beyin travmaları gibi hastalıklar idrar kaçırmada önemli rol oynarlar.
Hastalığın tanısında idrar kaçırma tipinin belirlenmesi doğru tedavinin seçilmesi açısından büyük önem taşır. Bunu sağlamak için idrar kaçıran bir kadının öncelikle bir hekime başvurması ve birtakım testlerden geçmesi gerekir. En basiti idrar testi ve idrar kültürüdür. Enfeksiyon faktörü elenirse hastanın 3 tip idrar kaçırma nedeninden hangisinden şikayetçi olduğu belirlenir.
İdrar kaçırma tipleri;
1- Stress tipi idrar kaçırma:
Öksürmek, hapşırmak, ağır kaldırmak, ıkınmak gibi durumlar karın için basıncını arttırarak, mesaneye basınç yüklerler. Eğer pelvik taban kasları ve idrar yolu çıkışını saran kas gevşek ise, artan basınçla mesane boynu açılıp idrar kaçar.
2- Sıkışma tipi idrar kaçırma:
Mesane aktivitesi artmıştır. Hastada acil idrar yapma hissi gelişir ve tuvalete yetişemeyip idrar kaçırır. Burada mesane içi basıncı yükselerek mesane kasılır üretra sfinkteri ve pelvik taban kasları kasılı kalmasına rağmen mesane kasılmaya devam eder ve idrar kaçmaya başlar.
3- Taşma tipi idrar kaçırma:
Bu tipte hiçbir zaman mesanenizi tamamen boşaltmış hissine kapılmazsınız .Mesane tam boşalmamakla giderek içindeki idrar miktarı artmaktadır. Bir süre sonra idrar taşarak damlalar halinde kaçmaktadır. Eğer sinirler zarar görümüşse ya da mesane kasları çok zayıflamışsa meydana gelir.
4- Karışık tip (mix) idar kaçırma:
Yukarıdakilerin hepsi veya en az ikisinin bir arada görülmesi demektir.
Hastanın bu 4 farklı gruptan hangisine dahil olduğunu anlamak için fizik muayene ve ürodinami testi uygulanır. Hastanın en fazla yarım saat süren, ağrısız bir işlemle idrar akışının ve idrar dinamiğinin ölçülerek hangi tip idrar kaçırma yaşadığı tespit edilebilmektedir.
Günümüzde idrar kaçırma sorununa karşı oldukça etkili ilaçlar vardır. İlaç tedavisinin süresi ise hastadan hastaya değişir. Ancak stres tipi idrar kaçırmada tedavi cerrahi yöntemlerle olmaktadır. Eskiden çok daha uzun süren ve hastanede daha uzun yatmayı gerektirecek cerrahi müdaheleler yapılmaktaydı. Fakat son 5 yıldır teknik çok ilerlemiş olup, özel aparatlar gelişmiştir. Günümüzde en fazla ameliyat TOT (trans obturator tape) TVT secure ve needleless system diye adlandırılan aparatlarla yapılmaktadır. Vajinanın içinde yapılan 2 cm. kesiyle hastanın kalça kemiğinin arasındaki boşluktan geçilerek mesane boynunun altına bir tape (prolen, meç) yerleştirilmekte ve böylece mesane boynunun gevşemesi ortadan kaldırılıp idrar kaçırma engellenmektedir. Cerrahi tedavi yalnızca stres tipi idrar kaçırma tipine uygulanmaktadır.
Mesanenin kontrol edilemeyen kasılması sonucu oluşan idrar kaçırma durumlarının tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Fizik tedavi, elektrikle uyarma ve ilaç tedavisi uygulanır.
Eğer hastada sıkışma (urge) tipi idrar kaçırma problemi varsa ameliyat aleyhte bir durumdur. Çünkü buradaki olay mesane kasını ilgilendiren bir olaydır. Mesane kasının elastikiyetini arttırmak için bir takım medikal ilaçlar uygulanır, egzersizlar öğretilir. Egzersizler iki türlüdür, nasıl bir egzersiz yapılacağı hastanın kendisine öğretilir, özel bir program verilir ya da vajenin içerisine özel bir aparat yerleştirilerek belirli aralıklarla düşük frekansta elektrik verilerek mesane kasının kasılması sağlanır. Kasılmayı cihaz sağlar, hastanın kendi iradesi dışındadır. Her iki yöntem de çok büyük fayda sağlar. Hasta 6 ay içerisinde tamamen tedavi olabilir. Eğer miks tipi idrar kaçırma varsa hastanın durumuna bakılarak belki cerrahi müdahale düşünülebilir fakat önce mutlaka mesane kasını güçlendirici bir egzersiz programı ve mesane kasına yönelik medikal tedavi uygulanmalıdır. Eğer sonuç alınamazsa cerrahi tedavi ve egzersiz bir arada uygulanır.
İdrar kaçırma çoğu zaman saklanan, utanılan veya yaşlanma ile doğal olarak ortaya çıkan bir durum olarak algılanmakta ve çözüm için yeterince gayret gösterilmemektedir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz, ister stres tipi, ister urge veya miks tipi idrar kaçırma olsun teşhisi kolay, tedavisi mümkün bir hastalıktır. Bunu hijyenik ve sosyal bir sorun haline getirmemek gerekir. Tedavi zaman alabileceğinden doktora başvurulması ertelenmemelidir.